နောက်ဆုံးသောကာလ ကပ်ရောဂါ ဆိုးကြီးများ

"ကမ္ဘာပေါ်မှာ ( ၁၁ )ကြိမ်ကျရောက်ခဲ့သော ကပ်ရောဂါ ဆိုးကြီးများ"
၁။ Antonine ပလိပ် (၁၆၅ အေဒီ)သေဆုံးမှု ၅သန်း
 ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းအရင်း မသိခဲ့ပါ။ 
Antonine ပလိပ်ဟာ အာရှနိုင်ငံအချို့၊ အီဂျစ်၊ ဂရိနဲ့ အီတလီမှာ 
ဖြစ်ခဲ့ပြီး ကျောက်ကြီးရောဂါ ဒါမှမဟုတ် ဝက်သတ်လို့ ထင်ခဲ့တာပါ။ ဒီနေ့ထိလည်း ဘာကြောင့်လည်း ဆိုတာ မပြောနိုင်သေးပါဘူး။ 
အေဒီ ၁၆၅လောက်မှာ မီဆိုပိုတေးမီးယားကနေ ရောမမြို့ကို 
ပြန်လာတဲ့ စစ်သားတွေကနေ စကူးတာပါ။ 
လူပေါင်း ၅သန်း သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ 

 ၂။ Justinian ပလိပ် (၅၄၁-၅၄၂)သေဆုံးမှု ၂၅သန်း
ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းအရင်း = ပလိပ်ရောဂါပိုး ဥရောပရဲ့ 
လူဦးရေ တစ်ဝက်ကို သေဆုံးစေတဲ့ ဒီရောဂါဟာ ဘေဇန်တင်း 
အင်ပါယာနဲ့ မြေထဲပင်လယ် ဆိပ်ကမ်းမြို့တွေမှာ စဖြစ်ခဲ့ပြီး 
သူ့ခေတ် သူ့အခါက လူပေါင်း ၂၅သန်းကို သေဆုံးစေခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ပလိပ်ရောဂါလို့ ပြောလို့ရပြီး 
အရှေ့ မြေထဲပင်လယ်ဒေသရဲ့ လူဦးရေ ၄ပုံ ၁ပုံကို 
သေဆုံးစေပါတယ်။ ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့မှာ ဆိုရင် 
တစ်နေ့ကို လူ ၅၀၀၀လောက် သေဆုံးပြီး 
နောက်ဆုံးမှာ မြို့လူဦးရေရဲ့ ၄၀ရာခိုင်နှုန်းလောက် 
သေခဲ့ရပါတယ်။ 

၃။ ပလိပ်ရောဂါ (၁၃၄၆-၁၃၅၃)သေဆုံးမှု ၇၅သန်းမှ သန်း ၂၀၀
ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းအရင်း ပလိပ်ရောဂါပိုး 
The black death လို့ ခေါ်တဲ့ ဒီရောဂါဟာ 
၁၃၄၆ကနေ ၁၃၅၃ အထိ ဥရောပ၊ အာဖရိကနဲ့ အာရှအထိ 
ပျံ့သွားပြီး လူပေါင်း ၇၅သန်းကနေ သန်း ၂၀၀အထိ 
သေဆုံးသွားပါတယ်။ အာရှမှာ စခဲ့ပေမယ့် ပလိပ်ပိုးက 
ကြွက်တွေကိုယ်ရဲ့ သန်းတွေမှာ ရှိတာကြောင့် သင်္ဘောနဲ့ 
ကုန်ကူးရာကနေ ကြွက်တွေက တစ်ဆင့် ကူးခဲ့ပါတယ်။ 
ဆိပ်ကမ်းတွေ၊ သင်္ဘောတွေမှာ ကြွက်တွေ အများကြီး 
ပေါက်တဲ့အတွက် တိုက်ကြီး ၃တိုက်ကို ခဏလေးနဲ့ 
ပျံ့ပြီး လူတွေ အများကြီး သေဆုံးသွားတာပါ။ 

၄။ ၃ကြိမ်မြောက် ကာလဝမ်း ကပ်ရောဂါ (၁၈၅၂-၁၈၆၀)
(သေဆုံးမှု ၁ သန်း)
ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းအရင်း ကာလဝမ်းရောဂါပိုး 
ဖြစ်ခဲ့ဖူးတဲ့ ကာလဝမ်းရောဂါ ၇ကွိမျထဲမှာ 
အဆိုးဆုံးလို့ ပြောလို့ရပါတယ်။ အရင်အခေါက်တွေလိုပဲ 
အိန္ဒိယနိုင်ငံကနေ စတင်ခဲ့ပါတယ်။ ဂင်္ဂါမြစ်ကနေ စခဲ့တဲ့ 
ဒီရောဂါဟာ အာရှ၊ ဥရောပ၊ မြောက်အမေရိကနဲ့ 
အာဖရိကထိ ပျံ့နှံ့သွားပြီး လူပေါင်း ၁သန်းကျော် 
သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ အင်္ဂလန်က ဆေးပညာရှင် ဂျွန်စနိုးက 
ဒါဟာ မသန့်တဲ့ ရေကနေ ကူးစက်တတ်တယ်လို့ 
စတင်တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ ကံမကောင်းတာက 
သူတွေ့ခဲ့တာ ၁၈၅၄မှဖြစ်ပြီး ကပ်ရောဂါရဲ့ 
အဆိုးဆုံးအခြေအနေပါ။ ဗြိတိန်မှာတင် 
လူပေါင်း ၂၃၀၀၀ သေဆုံးပြီးပါပြီ။ 

 ၅။ တုပ်ကွေး ကပ်ရောဂါ (၁၈၈၉-၁၈၉၀)သေဆုံးမှု ၁ သန်း
 ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းအရင်း တုပ်ကွေးပိုး
ရုရှား တုပ်ကွေးလို့ခေါ်တဲ့ ဒီတုပ်ကွေးက Influenza Aရဲ့ 
H2N2အမျိုးအစားက ဖြစ်တယ်လို့ ပြောကြပါတယ်။ နောက်ပိုင်းတွေ့ရှိတာတော့ H3N8 ပါတဲ့။ 
၁၈၈၉ မေမှာ မတူညီတဲ့ နေရာ သုံးခု (တာကီစကန်၊ 
ကနေဒါ အနောက်မြောက်ပိုင်းနဲ့ ဂရင်းလန်း) မှာ စပြီး 
တွေ့ရှိခဲ့တာပါ။ ၁၉ရာစုရဲ့ လူနေထူထပ်မှုကြောင့် 
လူပေါင်းများစွာ 
ကူးစက်ခဲ့ပါတယ်။ 

၆။ ခြောက်ကြိမ်မြောက် ကာလဝမ်း ကပ်ရောဂါ (၁၉၁၀-၁၉၁၁)
သေဆုံးမှု ၈သိန်းကျော်
ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းအရင်း ကာလဝမ်းရောဂါပိုး အရင် ၅ခေါက်တုန်းကလိုပဲ ၆ကြီမ်မြောက် ကာလဝမ်းရောဂါလည်း 
အိန္ဒိယမှာ စဖြစ်ခဲ့ပြီး လူပေါင်း ၈သိန်းကျော် သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ 
ဒါ့ပြင် အရှေ့အလယ်ပိုင်း၊ မြောက် အာဖရိက၊ အရှေ့ ဥရောပနဲ့ ရုရှားကိုလည်း ပျံ့သွားပါတယ်။ အမေရိကမှာတော့ 
ဒါနောက်ဆုံးပါပဲ။ ရှေ့အခေါက်က ဖြစ်ရပ်ကို 
သင်ခန်းစာယူပြီး ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေ 
လုပ်ခဲ့တာကြောင့် လူ၁၁ယောက်ပဲ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ 

၇။ စပိန်တုပ်ကွေး (၁၉၁၈)သေဆုံးမှု သန်း ၂၀- ၅၀
ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းအရင်း H1N1
၁၉၁၈နဲ့ ၁၉၂၀ကြားမှာ ဒီတုပ်ကွေးရောဂါက တစ်ကမ္ဘာလုံးကို 
ပျံ့နှံ့ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့လူဦးရေရဲ့ ၃ပုံ ၁ပုံလောက် ကူးစက်ခံရပြီး 
လူသန်းပေါင်း ၂၀နဲ့ ၅၀ကြား သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ 
၁၉၁၈မှာတင် လူပေါင်း သန်း ၅၀၀ ကူးစက်ခဲ့ရပြီး 
ပထမ ၂၅ပတ်မှာတင် လူ ၂၅သန်း သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ 
သေနှုန်းက ၁၀-၂၀ ရာခိုင်နှုန်းပါ။ 
တခြားတုပ်ကွေးတွေက သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ၊ 
ကိုယ်ခံအားနည်းတဲ့ သူတွေ ဖြစ်တာပါ။ သူကတော့ 
လူငယ်တွေနဲ့ လူလတ်ပိုင်းတွေမှာ ပိုတွေ့ရပါတယ်။ 

 ၈။ အာရှ တုပ်ကွေး (၁၉၅၆-၁၉၅၈) သေဆုံးမှု ၂သန်း
 ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းရင်း H2N2
အာရှ တုပ်ကွေးက Influenza Aရဲ့ 
H2N2အမျိုးအစားက ဖြစ်တာပါ။ 
၂နှစ်ကြာခဲ့တဲ့ ဒီတုပ်ကွေးက တရုတ်ကနေ စင်္ကာပူ၊ 
ဟောင်ကောင်၊ အမေရိကအထိ ပျံ့သွားပါတယ်။ 
လူပေါင်း ၂သန်းခန့် သေဆုံးခဲ့ပြီး အမေရိက 
တစ်ခုတည်းမှာတင် ၆၉၈၀၀ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ 

၉။ H3N2 တုပ်ကွေး (၁၉၆၈)သေဆုံးမှု ၁သန်း
ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းရင်း H3N2
ဟောင်ကောင်တုပ်ကွေးလို့ 
ခေါ်တဲ့ ဒီရောဂါဟာ ၁၉၆၈မှ ကမ္ဘာ့ကပ်ဘေး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။တုပ်ကွေးဗိုင်းရပ်စ် အမျိုးအစား 
အေ (Influzena A) ရဲ့ H3N2 မျိုးစိတ်ကနေ ဖြစ်လာတာပါ။ 
၁၉၆၈ ဇူလိုင် ၁၃ရက် ဟောင်ကောင်မှာ ပထမဆုံး လူနာကို 
တွေ့ပြီး ၁၇ရက် အကြာမှာပဲ စင်္ကာပူနဲ့ ဗီယက်နမ်ကို 
ရောက်လာပါတယ်။ ၃လအတွင်းမှာပဲ ဖိလစ်ပိုင်၊ 
အိန္ဒိယ၊ သြစတြေးလျနဲ့ တခြားနိုင်ငံတွေအထိ ပျံ့သွားပါတယ်။ 
Case fatality rate လို့ခေါ်တဲ့ သေနှုန်းက ၀.၅ရာခိုင်နှုန်းပဲ 
ရှိပေမယ့် လူပေါင်း ၁သန်းနဲ့ အထက် သေဆုံးခဲ့တာကြောင့် ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့တာပါ။ 
အဲ့ဒီအချိန်တုန်းက ဟောင်ကောင်လူဦးရေရဲ့ 
၁၅ရာခိုင်နှုန်းလောက် ထိခိုက်ခဲ့ပါတယ်။ 

၁၀။ HIV/ AIDS (၂၀၀၅နဲ့ ၂၀၁၂ကြား ကပ်ရောဂါဆိုး ဖြစ်ခဲ့သည်။) သေဆုံးမှု ၃၆ သန်းဖြစ်ရသည့် အကြောင်းရင်း HIV/ AIDS
၁၉၇၆ခုနှစ် ကွန်ဂိုနိုင်ငံမှာ စတွေ့ခဲ့တဲ့ ဒီရောဂါဟာ ၁၉၈၁ တည်းက 
လူပေါင်း ၃၆သန်းကို သေဆုံးစေခဲ့တဲ့အတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ထားခြင်း ခံရပါတယ်။ 
လက်ရှိမှာလည်း ရောဂါရှိသူပေါင်း ၃၁သန်းနဲ့ ၃၅သန်းကြား 
ရှိနေပြီး အများစုက အာဖရိကကပါ။ HIV ကို လူတွေ 
ပိုပြီး သတိထားမိလာပြီး ကုသဖို့ ဆေးဝါးအသစ်တွေလည်း တီထွင်လာတဲ့အတွက် ရောဂါရှိသူတွေက သက်တမ်းစေ့နေနိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ်း ပိုများလာပါတယ်။ 
ဒါပေမယ့်လည်း နှစ်စဉ် ရောဂါပိုးရှိနေတဲ့ 
လူနာအသစ်တွေကို တွေ့နေရဆဲပါပဲ။ 

၁၁။ ဝက်တုပ်ကွေး (H1N1) (၂၀၀၉-၂၀၁၀)သေဆုံးမှု ၅သိန်း 
ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းရင်း H1N1
 H1N1u ကို ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဧပြီလမှာ ကယ်လီဖိုးနီးယားက 
၁၀နှစ်အရွယ် ကလေးမလေးမှာ စတွေ့ခဲ့ပါတယ်။ 
Influzena Aအမျိုးအစားဖြစ်ပြီး ၁၉၁၈က ဖြစ်ခဲ့တဲ့ 
စပိန်တုပ်ကွေးနဲ့ ဆင်တူပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လူ၊ ဝက်နဲ့ ငှက်မှာ 
ရှိတဲ့ တုပ်ကွေးပိုးတွေ ပေါင်းပြီး အမျိုးအစားအသစ် ဖြစ်လာခဲ့တဲ့ 
အတွက် ဝက်တုပ်ကွေးလို့ ခေါ်လိုက်ပါတယ်။ 
WHO က ၂၀၁၉ ဇွန်လမှာ ကပ်ရောဂါအဖြစ် ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ စက်တင်ဘာလမှာတော့ ဝက်တုပ်ကွေး 
ကာကွယ်ဆေးကို တီထွင်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ 
နိုင်ငံပေါင်းများစွာကို ပျံ့နှံ့ပြီး လူပေါင်းများစွာ 
သေဆုံးပြီးတဲ့နောက် ၂၀၁၀ သြဂုတ်လမှာ 
ကပ်ရောဂါပြီးဆုံးကြောင်း ကြေညာနိုင်ခဲ့ပါတယ်။